Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB) ile Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), memleketlerinden 76 yıl önce kopartılan Ahıska Türkleri’nin anavatanlarıyla bağlarının güçlenerek sürmesini hedefleyen ve onların ata topraklarına geri dönüş sürecini destekleyen çalışmalara imza atıyor.
Sovyetler Birliği döneminde Stalin tarafından, bugün Gürcistan sınırları içinde kalan Ahıska bölgesindeki binlerce kişinin, 14 Kasım 1944’te tren vagonlarına doldurularak Orta Asya’ya sürülmesinin üzerinden 76 yıl geçti.
AA muhabirinin YTB’den edindiği bilgiye göre Başkanlık, Ahıska Türkleri’ni destekleyen çeşitli projeleri hayata geçiriyor.
Bu çalışmaların kapsamlı bir şekilde ortaya konulduğu ve sürgün sırasında yaşanan acılara dikkat çekilen önemli etkinliklerden biri, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi’nde geçen yıl gerçekleşti.
YTB tarafından düzenlenen “Sürgünün 75. Yılında Ahıska Türkleri Anma Programı”nda, Ahıska sürgünü tanıkları ve yaklaşık 3 bin Ahıskalı misafir Cumhurbaşkanı Erdoğan’la bir araya geldi.
Programda, sürgün anılarını canlı tutmak ve gelecek nesillere aktarmak amacıyla YTB’nin desteğiyle hazırlanan “Sözlü Tarih Projesi” kapsamında çekilen belgesel film gösterildi, katılımcılara sözlü tarih belgesel kitabı ve Ahıska ağıtlarından oluşan müzik albümü hediye edildi.
Bu çerçevede, “Sürgünün Son Tanıkları” isimli projeyle, Türkiye, Gürcistan, Kazakistan, Kırgızistan ve Azerbaycan gibi ülkelerde yaşayan, Ahıska sürgününe tanık olmuş Ahıska Türkleriyle röportaj yapılarak sözlü tarih çalışması yürütüldü.
Bu çalışma sonucunda hazırlanan bir belgesel film ve belgesel niteliğinde bir kitap hazırlandı. Bu eserlerin yanı sıra Ahıska Türkleri’nin yaktığı ağıtlarla hazırlanan müzik albümüyle, Ahıska Türkleri’ne ait kültürel mirasın korunması ve gelecek nesillere aktarılması sağlandı.
YTB, Sürgün’ün 75. yıl dönümü vesilesiyle Ankara’daki anma programının yanı sıra başka anma programları da düzenledi. Gürcistan’daki anma programına Türkiye’den milletvekilleri ve Gürcü yetkililer de katıldı.
Geçen yıl ayrıca, konuyla ilgili bir resim yarışması düzenlenerek ulusal ve uluslararası farkındalığın artırılması da amaçlandı.
Öte yandan YTB, Ahıska Türkleri’nin sosyo-kültürel yapısını tespit etmek için onların yaşadığı yerleri ziyaret ederek elde edilen verileri akademisyenlerin kullanımına da sundu.
Bu çerçevede, Ahıska Türkleri’nin cami, mezarlık, hamam, medrese, çeşme, minare, arasta ve namazgah gibi eserlerinin tespit edilmesi amacıyla Ahıska bölgesindeki 220 köy YTB desteğiyle düzenlenen proje kapsamında ziyaret edildi. Çalışma kapsamında ayrıca Türkiye ve Gürcistan arşivleri de incelendi, proje sonucunda Ahıska Bölgesindeki Türk İslam Mimari Yadigarları Kitabı yayımlanarak araştırmacıların hizmetine sunuldu.
Eğitim faaliyetleri destekleniyor
YTB, eğitim faaliyetleri kapsamında Ahıska Türkleri’nin Gürcistan’da yükseköğrenim görmesini de teşvik ediyor. Bugüne kadar onlarca Ahıskalı öğrenci Gürcistan’daki yükseköğrenim kurumlarından YTB’nin desteğiyle mezun oldu.
YTB ayrıca, Gürcistan’da ve Azerbaycan’da eğitim gören Ahıskalı gençlerin Ahıska bölgesinde yaşayan yerel halkla iletişimini güçlendirmek için çeşitli sempozyum ve kültürel etkinlikler de düzenledi.
Ahıska Türkleri’nin bulundukları toplumla bütünleşmesi, etki alanlarının genişlemesi ve öğrenim seviyelerinin artırılması için de YTB, onların yaşadıkları ülkelerde üniversite hazırlık kursları düzenleniyor.
YTB ayrıca, Ahıskalı Türkçe öğretmenlerine yönelik Türkiye’de Türkçe yaz okulu programını da hayata geçirdi.
Geçen yıl “Ahıskalı Gençler II. Hukuk Çalıştayı” düzenlendi. Çalıştaya, Türkiye’de eğitim gören Ahıskalı öğrenciler ile yurt dışından gelen Ahıska Türkü gençler katıldı.
Sürgünün yıl dönümlerinde Ahıska’dan sürgün edilen kişiler ile genç nesilin ana vatanlarını ziyaret etmesine yönelik programlar da yer gerçekleştiriliyor. “Kültürel Hareketlilik Programı” kapsamında yapılan bu ziyaretlerle, Ahıska Türkleri’nin Ahıska bölgesi ile bağlarının kuvvetlenmesi ve geri dönüş süreci hakkında bilgilendirilmeleri amaçlanıyor.
TİKA’nın desteğiyle Ahıska Türkleri anayurtlarını ziyaret etme imkanı buldu
YTB’nin yanı sıra TİKA da 1944’de Gürcistan’ın Ahıska bölgesinden sürgün edilen ve 74 yıldır sürgün hayatı yaşayan Ahıska Türkleri’ne destek kapsamında çok sayıda projeyi hayata geçirdi.
TİKA ile Dünya Ahıska Türkleri Birliği (DATÜB) iş birliğinde her yıl düzenlenen programlar kapsamında, 1944’te sürgüne maruz kalarak yurtlarından edilmiş ve Orta Asya’nın çeşitli ülkelerine yerleşmiş olan Ahıska Türkleri, anayurtlarını ziyaret etme imkanına sahip oldu.
Bu kapsamda, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan’dan gelen sürgün mağduru çok sayıda Ahıska Türkü, Ahıska şehrini ve köylerini yeniden görmenin sevincini yaşadı.
TİKA’dan Ahıskalı kadınların güçlendirilmesine destek projesi
Başkanlık, Gürcistan’da yaşayan Ahıska Türkleri’nin bu ülkeyle entegrasyonlarını sağlamak için bölgede istihdam amaçlı çeşitli projeler geliştirdi.
Bu bağlamda, TİKA ile DATÜB iş birliğinde, istihdam sağlanması ve ekonomik durumun iyileştirilmesi amacıyla 2015 ve 2016’da Ahıska Türkleri’ne 80 adet modern dikiş makinesini dağıtıldı.
Öte yandan, TİKA tarafından 2016’da Gürcistan ve Azerbaycan’da “Arıcılığın Geliştirilmesi Projesi” kapsamında, bölgede belirlenen ihtiyaç sahibi çiftçi ailelere arı kovanları ve arıcılık malzemeleri temin edildi. Ahıska ve Acara bölgesinde yaşayan 30 aileye 200 arılı kovan teslim edildi.
TİKA, Ahıska sürgünü tanığı Seyfettin dedenin evinin tadilatını gerçekleştirdi
Ahıska’nın Vale kasabasında sürgünden sonra vatanına dönüp burada ikamet eden 83 yaşındaki Ahıska Türkü Dursunov Seyfettin’in yaşadığı evin kötü durumda olduğunun tespit edilmesi üzerine tüm tadilat giderleri TİKA tarafından karşılandı.
Ahıskalı gençlere mesleki eğitim projesi
Gürcistan’ın Ahıska bölgesinde yaşayan Ahıskalılardan, nitelikli eleman yetiştirerek yeni istihdam fırsatlarının oluşturulması maksadıyla, Ahıskalılar Derneği iş birliğinde 2017-2018 eğitim-öğretim süresi boyunca bir meslek okulundaki otomotiv tamirciliği ve kuaförlük eğitimine katılacak 5 kişinin eğitim giderleri TİKA tarafından üstlenildi.
Ayrıca, Gürcistan’daki Ahıskalı üniversite öğrencilerinin, bu ülkeye entegrasyonunu hızlandırmak amacıyla Gürcüce eğitim verildi.
Anavatanlarına dönen Ahıska Türkleri’ne tarımsal kalkınmaya yönelik seracılık desteği
TİKA, son yıllarda Ahıska’ya geri dönen sürgün mağdurlarının yerel toplumla entegrasyonu ve ekonomik durumlarının iyileştirilmesi amacıyla tarım projelerine destek vererek, Ahıskalıların kurduğu kooperatife seralar yapılmasına katkı sağladı. Bu kapsamda, 2017 ve 2019’da Gori ve Ahıska’da yaşayan 43 aile için seralar kuruldu.
Kovid-19 salgın döneminde Ahıskalılara gıda yardımı ve ramazan desteği
Yeni tip koronavirüsle (Kovid-19) uluslararası mücadele kapsamında, TİKA tarafından gerçekleştirilen Gıda Yardımı Projesi’yle Ahıska, Gori ve Samtredia’da yaşayan Ahıskalı ailelere 180 gıda yardım kolisi dağıtıldı.
Ayrıca, yine ramazan ayında Gürcistan’ın her bölgesinde yaşayan Müslümanlara yapılan gıda desteği projesi kapsamında Tüm Gürcistan Müslümanlar İdaresi vasıtasıyla Ahıskalı ailelere gıda yardımı desteğinde bulunuldu.
Ahıska Sürgünü’nün 76 yıllık acısı
Ahıska Türkleri, 14 Kasım 1944’te Sovyetler Birliği yönetimi tarafından yaşadıkları Ahıska, Aspinza, Ahılkelek ve Bogdanovka ilçeleri ile bunlara bağlı 220 köyden Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan gibi ülkelere sürgün edildi.
Binlerce kişi, tren vagonlarına doldurularak Orta Asya’ya sürüldü. Yaklaşık 17 bin kişinin açlık, soğuk ve hastalık nedeniyle hayatını kaybettiği yolculuk sonunda Ahıska Türkleri, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan’a yerleştirildi. Göçün ardından da açlık, salgın ve bulaşıcı hastalıklar nedeniyle 30 bin Ahıskalı daha zorunlu göç ettirildikleri yerlerde yaşamını yitirdi.
Sürgündeki Ahıska Türkleri 1944 ile 1956 arasında 12 yıl boyunca sıkıyönetim rejimi altında tutuldu ve sürgün edildikleri bölgeden dışarı çıkmaları yasaklandı.
Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra arşivlerde, sürgünün, Stalin’in Karadeniz kıyılarını Türkler’den temizleme operasyonunun bir parçası olduğu ortaya çıktı.
Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Ahıska Türkleri’nin Gürcistan’a geri dönüşü gündeme geldi.
1999’da Avrupa Konseyi’ne üye olurken Gürcistan’ın önüne konulan şartlardan biri de Ahıska Türkleri’nin vatanlarına dönüşüne izin vermesi ve bu dönüşü organize etmesi oldu. Ancak Gürcistan’ın bu süreci 3 yıl içinde başlatması ve 12 yıl içerisinde tamamlaması gerekirken uygulamada birçok sorunla karşılaşıldı.
Bugün Ahıska Türkleri, Türkiye, Azerbaycan, Gürcistan, Rusya, ABD, Kazakistan, Kırgızistan, Ukrayna, Özbekistan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yaşıyor.
